ШҚО әкімі өңірдің даму беталысы туралы айтты
Жыл қорытындысы бойынша дәстүрлі баяндама жасай отырып, Шығыс Қазақстан облысының әкімі Ермек Көшербаев өзіндік рекорд орнатты: төрт сағат бойы өңірдің жетістіктері, болашағы туралы айтып, журналистердің сұрақтарына жауап берді. Әкімнің не айтқаны туралы біздің материалдан біле аласыздар.
Жаңа беталыстар
АҚШ пен Еуроодақ біздің көршіміз және негізгі серіктестеріміз — Ресей және Қытаймен жүргізіп жатқан сауда және санкциялық соғыстары Қазақстан экономикасы үшін көптеген қиындықтар туғызуда. 2022 жылдан бастап бұл біздің Казцинк сияқты негізгі кәсіпорындарымыз үшін өнімді жеткізу және өткізу тізбегіне қатты әсер етті. Дегенмен, біз қиындықтарды тиімді шешіп жатырмыз. ШҚО экономикасының өсімі биыл 6,5 пайызды құрады.
Өткен жылы біздің кәсіпорындар жаңа нарықтарды игерген болатын. Мысалы, аэроғарыш саласы үшін бүкіл әлемдік титанның 20 пайызын өндіретін Өскемен ТМК 2024 жылы Үндістан компаниясымен титан қожын өндіретін бірлескен кәсіпорын құру туралы келісімге қол қойды.
Шығыс Қазақстан автоөнеркәсібінің жандануына үміт артылып отыр. ШҚО әкімі өз баяндамасында Қытайдың Шиен қаласында келіссөздер жүргізу нәтижесінде "HUBEI TRI-RING MOTOR Co., Ltd" біздің облыста литий-ионды аккумуляторлардағы автомобильдер мен электромобильдер шығаратын автомобиль зауытын іске қосуға қызығушылық танытты. Ол үшін "АЗИЯ АВТО" алаңын пайдалану мүмкіндігі қарастырылады.
2024 жылы облыста жаңа кәсіпорындар ашылды. Солардың бірі — Маралды ауылындағы аты-шулы алтын өндіру фабрикасы. Ауданның экологиясына алаңдаған жергілікті тұрғындар құрылысқа қарсы болған. Тәртіпсіздіктер мен сот процестері орын алды. Осы жазда қарама-қарсы тараптар өзара татуласып, тіл тапты. Кәсіпорын иелері Маралды ауылдық округінің әлеуметтік инфрақұрылымын дамытуға міндеттеме алды.
Өскеменде де жаңа жұмыс орындары ашылып жатыр. Түрік инвесторының қатысуымен салынған түсті сынықтарды қайта өңдеу зауыты және полиэтилен құбырларын өндіру зауыты іске қосылды.
Жалпы, өнеркәсіп саласы жақсы дамуда. Жыл басынан бері облыста 26 мыңнан астам жұмыс орны құрылды.
Немен дем алып отырғанымызды көріп отырмыз
ШҚО — таза өнеркәсіптік аймақ. Ал ірі кәсіпорындардың жұмысы экологиямен проблемаларды да білдіреді. Бұл тұрғыда әсіресе негізгі металлургиялық өндірістер шоғырланған облыс орталығы зардап шегуде.
Ермек Көшербаев журналистерге бүгінгі таңда біздің өнеркәсіптік алыптарымыз табиғатты қорғайтын технологияларды енгізу тұрғысынан өз мүмкіндіктерінің шегінде жұмыс істеп жатқанын түсіндірді. Тазартудың жақсы әдістері енді жоқ.
Сонымен қатар, ауаның ластануымен байланысты проблемалар, әкімнің айтуынша, Өскеменнің орналасу ерекшелігімен де байланысты. Таулар қоршап тұрған соң қалада жел соқпайтын күндер болып тұрады. Ал мұз қатпайтын өзендер буланғанда ауадағы зиянды бөлшектермен араласып, қаланы тығыз тұманмен көмкеріп тұратын кездер бар.
ШҚО әкімі Өскеменнің барлық аудандарында стационарлық бақылау бекеттерін орнату ниеті туралы хабарлады.
Естеріңізге сала кетейік, бүгінде облыстың ең газдалған қаласында он стационарлық бекет жұмыс істейді. Ермек Көшербаевтың пікірінше, бұл объективті бақылау үшін жеткіліксіз. Экологтар көшпелі өлшем жүргізетін қол жабдықтары әркез дәл және жедел көрініс бере береді деп айта алмаймыз.
— Экология мәселелері бойынша бізде 2025 жылы жүзеге асырыла бастайтын нақты ойлар бар, — деді өңір басшысы. — Бір апта бұрын біз эколог мамандармен және қоғам өкілдерімен бірлесіп Қоғамдық кеңестің жанынан тұрақты жұмыс істейтін экологиялық қорғау бюросын құру туралы ұсынысты талқыладық. Қоғам, билік және өнеркәсіп өкілдері диалог арқылы ауа сапасына қатысты мәселелердің шешімін табуы керек.
Бюроға жаңа бақылау нүктелері қажет болатын ғылыми мәліметтер негізінде анықтау міндеті жүктеледі. Бұл белгілі бір ластану көзін анықтау үшін ауа массаларының қозғалыс бағытын бақылауға көмектеседі.
Жыл сайын шамамен 3,5 миллиард мөлшерінде жиналатын экологиялық айыппұлдар есебінен қоршаған ортаны қорғау бюросын ұйымдастыру және облыста ауаның жай-күйін бақылаудың жаңа бекеттерін орнату жоспарлануда. Сонымен қатар, жобаға қатысуға "Halyk Bank" те ниет білдіріп отыр.
Ауыл өмірін жақсартуға уәде береді
Ауыл тұрғындарының әл-ауқаты егінмен тікелей байланысты. Өткен жыл ауа-райына байланысты өсірілген астығын толық жинай алмаған фермерлер үшін қиын болды. Биыл дәнді және майлы дақылдардың өнімділігі 25 пайызға өсті. Өңделген өнімнің экспорты бір жылда 37,6 пайыздан 65,5 пайызға дейін өскен.
Ет пен сүт өндіруде де өзгерістер бар. Жыл соңына дейін Алтай, Ұлан және Шемонаиха аудандарында алты сүт-тауар фермасы жұмыс істеуі тиіс. ШҚО-да өндірілетін рапс, соя, ет және сүтті Қытай нарығына жеткізу жоспарлануда. Ол үшін облыста өнімді әлемдік стандарттар бойынша сертификаттайтын бірыңғай көпсалалы зертхана ашылады.
Бірақ әзірге біздің ауыл тұрғындары үшін негізгі нарық ішкі нарық болып қала береді. 2024 жылы 462 жәрмеңке өткізілді, онда қала тұрғындары аудандардан делдалдарсыз ауылшаруашылық өнімдерін сатып алуға мүмкіндік алды.
ШҚО әкімі халықтың ауылдардан қалаларға көшуі жалғасып жатқанын айтты. Басты себеп — жұмыс іздеу және әлеуметтік-тұрмыстық жағдайын жақсарту ниеті. Биылғы жылы ауылда өмір сүру үшін қолайлы жағдай жасауға көп күш жұмсалды.
Ауыл тұрғындары үшін проблемалардың бірі сапалы ауыз суға қол жеткізу болып табылады. Жыл басында 350 ауылдың 339-ы сумен қамтамасыз етілді. Сумен жабдықтау жүйесі жыл соңына дейін тағы жеті елді мекенде пайда болуы тиіс.
Жол инфрақұрылымы да ұмытылған жоқ.
— Бұрын ешқашан асфальт болмаған 79 шағын ауылда 120 шақырым орталық көшелерді кезең — кезеңімен асфальттау және 6,9 миллиард теңгеге көше жарығын орнату жоспарлануда, — деді Ермек Көшербаев. — Биыл тоғыз ауылда асфальт төселді, төрт ауылда орталық көшелер жарықтандырылды.
Интернетпен қамтамасыз ету әлі де шет жақтар үшін проблема болып қалып отыр. Облыстың 357 елді мекенінің 139-ы жыл басында әлемдік желіге қол жеткізе алмайтын. Бір жыл ішінде 45 ауыл интернетпен қамтамасыз етілді. Бүгінгі таңда бұл әсіресе мектептегі білім беру саласы үшін өте маңызды.
— 170 мектепті жоғары жылдамдықты интернетпен жүз пайыз қамту үшін бес мектепте талшықты-оптикалық байланыс желілері орнатылды, 161 мектепте "Starlink" спутниктік терминалдары енгізілді, — деді өңір басшысы. — Қалған төрт мектепте жұмыс жыл соңына дейін аяқталады.
Ауыл тұрғындарының аудан орталықтары мен көршілес елді мекендерге медициналық көмекке баруына жол бермеу үшін "ауылдық денсаулық сақтауды жаңғырту" пилоттық ұлттық жобасы аясында жыл соңына дейін 18 медициналық пункт пен фельдшерлік-акушерлік пункт ашу жоспарлануда. Өткен жылы осындай 17 нысан пайдалануға берілді. Сондай-ақ ауыл тұрғындары арасында скринингтік зерттеулер жүргізу үшін жеті жылжымалы медициналық кешен ұйымдастырылды.
— Қалалар, аудандар, ауылдар әкімдеріне мен үнемі "сынған терезелер теориясы" туралы айтып отырамын, — деді Ермек Көшербаев. — Елді мекендер арқылы өтіп, бос, қираған ғимараттарды, шашыраңқы қоқыстарды көріп, адамның көңілі құлазиды. Мұндай көзқарас елдің болашаққа деген үмітін, билікке деген сенімін бұзады. Сондықтан қоқысты уақтылы шығару және демалыс орындарын ұйымдастыру және халықты жинау қалалар, аудандар, ауылдар әкімдерінің басты міндеттерінің бірі болып табылады.
Бізге қонаққа келіңіз!
Бүгінде облыс басшылығы келешекте туристік саланың дамуы өңір экономикасының айтарлықтай өсуін қамтамасыз ете алады деп есептейді. Біздің өлкеміздің табиғи жағдайлары жазғы және қысқы туризмді бірдей тартымды етеді. Бірақ бұл үшін әлі де тиісті жағдайлар жасалуы керек. 2024 жылы автомобиль жолдарын ауқымды жөндеу басталды. ШҚО әкімі облыстық және аудандық маңызы бар жолдарды жөндеуге және күтіп ұстауға қаржыландыру 7-ден 15 миллиард теңгеге дейін ұлғайғанын айтты. Ал елді мекендердің көшелері мен жол құрылыстарын жөндеуді ескере отырып,"асфальтқа" 31,5 миллиард теңге салынды. Республикалық маңызы бар 392 шақырым жолдың 110-ы жөнделді.
Жылдың ең көрнекті оқиғасы облыс орталығымен ең қысқа жолмен жеті шалғай ауданды байланыстырған Бұқтырма су қоймасы арқылы көптен күткен көпірдің іске қосылуы болды.
Туристік саланы дамытудың басты проблемасы — жол бойында көрсетілетін қызметтің қорқынышты жағдайы. ШҚО аумағындағы трассалардың бойында дәретханалар тым аз, ал кейде бар дәретханаларға кіру мүмкін емес. Ермек Көшербаев бүгінде әр ауданда кемінде екі дәретхана салынып жатқанын айтты. Ал "КЭМОНТ" қайта жанданған кәсіпорны кафелер мен жуынатын бөлмелері бар модульдік қызмиет көрсету нысандарын салуға кіріседі.
Әкім ішкі білім беру туризмінің қорытындыларына жеке тоқталды. 2024 жылы "Қонақжай отбасы" жобасы кеңейтілді. Егер өткен жылы жоба аясында орыс оқушылары қазақ тілін меңгерсе, биылғы жазда кері қозғалыс басталды. Өскемен, Риддер, Алтай, Глубокое және Шемонаиха аудандарынан келген жүз бала Катонқарағай ауданының отбасыларында тұрды, ал Зайсан мен Тарбағатайдан келген 20 бала Глубокое ауданы мен Риддер отбасыларында тұрып, орыс тілін жетілдірді.
Спорт және мәдениет
Өткен жыл жарқын спорттық шаралармен ерекшеленді. Біздің облыста 67 республикалық және екі халықаралық іс-шара өтті. ШҚО спортшылары 4968 медаль жеңіп алды, оның 1787-сі алтын болды.
Бірақ қарапайым азаматтар үшін үлкен қуаныш бұқаралық спортпен айналысатын жаңа нысандардың ашылуы болып отыр.
— Риддер қаласында шаңғы-роллер трассасының, Тарбағатай ауданының Тұғыл ауылында дене шынықтыру-сауықтыру кешенінің құрылысы аяқталды, аяқталу сатысында Ұлан ауданының Таврия және Бозанбай ауылдарында дене шынықтыру-сауықтыру кешендерінің құрылысы аяқталды, — деп баяндады ШҚО әкімі. — Өскеменде тау шаңғысы базасын, төрт дене шынықтыру-сауықтыру кешенінің (Ақжар, Марқакөл, Үлкен Нарын, Катонқарағай ауылдарында), Зайсан ауданының Айнабұлақ ауылында спорт модулін), Зайсан ауданының Жарсу ауылында мектепке спорт корпусын салу, Тарбағатай ауданының Ақжар ауылында стадионды реконструкциялау жалғасуда. Дене шынықтыруды дамыту орталығы ашылды, ол мектеп, студенттер және жастар лигалары, спартакиадалар үшін платформа, сондай-ақ спорт саласында жас ұрпақты дене шынықтыру мен тәрбиелеуге арналған база болады.
Сонымен қатар, ШҚО-да жабық ат спорты манежі салынды, онда иппотерапияның көмегімен тірек-қимыл аппараты бұзылған және ақыл-ой кемістігі бар балалар оңалтудан өтеді. Ат спорты орталығы медициналық оңалтуда ғана емес, сонымен қатар спортта да маңызды рөл атқарады. Ұлттық паралимпиадалық құрама бүгінде Шығыс Қазақстан өкілдерінен тұрады.
Өткен жылдың басты мәдени оқиғасы Өскеменде оперетта театрының ашылуы болды. Оның сахнасында қойылған алғашқы қойылымдар танымал "АВВА" тобының музыкасына арналған "Mamma Mia" мюзиклі және Иоганн Штраустың "Жарғанат"опереттасы болды.
Осы жылдың басында "Astana Ballet" — те аншлагпен облыстық симфониялық оркестрдің концерті өтті. Көрнекті композитор Сыдық Мұхамеджановтың туғанына жүз жыл толуына орай "Айсұлу"операсы қойылды. Тамыз айында осы бірегей музыкалық жанрды жандандыруға бағытталған барлық өңірлік ұжымдардың қатысуымен үрмелі оркестрлердің облыстық фестивалі өтті.
Сөз соңында
Брифинг барысында ШҚО әкімі айтқан көптеген жобалар бірнеше жылға қарастырылған. Мысалы, жаңа кен орындарын барлау және іске қосу, шетелдіктердің қатысуымен жаңа кәсіпорындар ашу, жаңа мектептер мен ауруханалар салу жобалары. Бұл әлемдегі қазіргі күрделі жағдайға қарамастан, біздің өңірдегі халықтың өмірін дамыту мен жақсарту үшін болашақтың бар екенін көрсетеді.