ШҚО онкологтарының айтуынша, адамның өз денесіне мұқият қарауы арқылы өзін аман сақтау мүмкіндігі арта түседі

Тері обыры — ең көп таралған онкологиялық аурулардың бірі. Әлемде күн сайын меланома емес тері обырының үш миллионға жуық жағдайы және меланоманың 130 мыңнан астам жағдайы анықталады. ШҚО онкология және хирургия көпсалалы орталығының мамандары тері обырын емдеуден гөрі алдын алу оңай екеніне сенімді.

Тері өсінділері — ең жиі кездесетін патология. Жіктелуі бойынша меланома емес аурулар — қабыршақты және базальды жасушалы тері обыры, сондай-ақ меланома деп ажыратылады.

Адамның терісі бірнеше қабаттан тұрады. Базальды жасушалық түзілімдер оның жоғарғы қабаттарына әсер етеді. Сондықтан қатерлі ісіктің бұл түрі терапия үшін ең қолайлы. Ол сәтті емделеді және бес жылдан кейін рецидивтер болмаған кезде науқас диспансерлік есептен шығарылады. Бірақ  тері обырының басқа  түрлері бойынша жағдай басқаша болады.

— Қазақстанда 2010 жылдан бері тері обыры 20 пайызға, меланома 24 пайызға өсті, — деді ШҚО денсаулық сақтау басқармасы басшысының орынбасары Айнаш Қапанова. — 2023 жылы тері обырының 3,5 мыңнан астам жағдайы тіркелді, оның 300-ге жуығы меланома. 50 жастан асқан әйелдер, әсіресе ақшыл әйелдер жиі ауырады. ШҚО-да 2025 жылдың төрт айында тері қатерлі ісігінің 116 жағдайы және 10-меланома тіркелген. Негізгі ошақтары — Өскемен, Риддер және шекаралас аудандар.

 Онкологтар өткен жылмен салыстырғанда аурудың аздап төмендегенін атап өтті.

— Егер статистикаға назар аударатын болсақ, европеоидтардың  терінің обырына  көбірек ұшырайтынын байқаймыз. Олардың барлық науқастардың  70 пайыздан астамын құрайды, — деп түсіндірді ШҚО ДБ бас штаттан тыс онкологы және орталық басшысы Гүлмира Сағидуллина. — Тері ауруларына көптеген факторлар әсер етеді. Тері сыртқы ортамен тікелей байланыста болады. Сондықтан, ең алдымен, бұл күн радиациясының деңгейі. Біз әрқашан белсенді күн астында немесе кейбір аппараттық құралдардың көмегімен күн сәулесінен аулақ болуды ұсынамыз. Сонымен қатар, аурудың ықтималдығы адамның қай жерде жұмыс істейтініне байланысты. Тәуекел тобында әртүрлі патологияларды тудыруы мүмкін химиялық заттармен байланысты өндірісте жұмыс істейтіндер де бар. Егер адам ақшыл терілі болса және оның денесінде біз мең, пигментті дақтар деп атайтын әр түрлі түзілімдер болса, ол өзінің қорғанысына ерекше назар аударуы керек.

Тері көзбен көрінетін локализацияға жатады. Көбінесе патологиялар емханада қарапайым қарау  арқылы анықталады.

— Біз АМСК дәрігерлерін тексеру әдістемесіне үйретеміз, белгілі бір өзгерістерге назар аударуға шақырамыз, — деді Гүлмира Ғабдуллқызы. — Тексеруден басқа, бүгінде біз зерттеудің "алтын стандартын" — дерматоскопияны қолданамыз. Бұл зерттеу тері массасының кескінін үлкейтуге мүмкіндік беретін аппарат арқылы жүзеге асырылады. Жүзден мың есеге дейін  ұлғайтатын әр түрлі дерматоскоптар бар.

— Теріде қандай да бір өзгерістер анықталған жағдайда, онколог оларға диагноз қоюы керек. — 25 жыл бұрын біздің теріміздегі түзілімдерді кім емдемеді десеңізші: хирургтар, дерматологтар, емшілер, — деп еске алады ШҚО КО басшысы. — Олар алынып тастайтын, күйдірілетін, ал алынған материалды лақтырып жіберетін. 2000 жылдардың басында Таврия ауданының бір тұрғынының аяғында кішкене дақ пайда болған еді. Ол тұрғылықты жері бойынша дәрігерге қаралып, ол   дақты алып тастайды. Үш айдан кейін ол бізге меланомамен және бүкіл денесін басқан жаппай метастазамен келді. Өкпе мен мида. Меланома — ең агрессивті қатерлі ісік. Дұрыс емдемеудің нәтижесінде  ауру асқынып кеткен болатын.  Қазір біз терідегі кез-келген күдікті өсінділері бар науқастардың  біздің онкодерматологқа міндетті түрде қаралуына  қол жеткіздік. 

ШҚО КО дәрігерлері дұрыс қорытынды беру үшін тәжірибесі мен мамандандырылған біліктілікке ие. Егер бұл қатерсіз түзілімдер болса (фибромалар, папилломалар), емдеуді тұрғылықты жері бойынша жүргізуге болады. Егер ең болмағанда күмән туындаса, онда орталықта диагностика жасауға арналған  барлық қажетті арсенал бар.

— Біз кез-келген алынған  материалды міндетті түрде гистологияға береміз, — деп түсіндіреді Гүлмира Сағидуллина. — Біздің зертхана ісіктің түрі мен формасы және оның қаншалықты инвазияланғандығы туралы жауап береді — жаңа түзілу терінің қабаттарына қаншалықты терең енгенін анықтайды. Емдеу тактикасы осыған байланысты.

Онкологиялық диагноз қойылған жағдайда пациент заманауи емдеу әдістерін қолдануға сене алады. Хирургиялық әдіс — массаны кесу арқылы жою. Сонымен қатар, оның қызметіне сәулелік, химиотерапия, иммунотерапия кіреді.

— Өңірдің барлық аудандарынан бізге күніне 20-25 адам тері обырымен  келеді, — деп түсіндірді КОХО консультативтік-диагностикалық бөлімшесінің меңгерушісі Архат Қамзанов. — Біз диагноз қоямыз. Егер ісік қатерлі болса, біз диагнозды нақтылаумен және емдеумен айналысамыз. Емдеудің негізгі үш әдісі бар. Бұл хирургия, сәулелік терапия және криодеструкция.

Орталық мамандарының айтуынша, ең қолайлы диагноз — базалиома, ол сирек жағдайда  метастаза береді. Олар хирургиялық жолмен 0,5 сантиметр тереңдікке кесіледі. Операция кішкентай тыртық қалдырады.

Скамозды жасушалық карцинома базалиомаға қарағанда қолайсыз. Егер ол басталса, жағдайлардың бес пайызында ол метастаза береді, лимфа түйіндері арқылы, қан арқылы басқа органдарға таралуы мүмкін.  Ол бір жарым-екі сантиметрге кесіледі.

Меланома метастазаны тез бере алады, барлық мүшелерге таралады және қолайсыз нәтижеге әкелуі мүмкін. Сондықтан оны кең кесу арқылы емдейді — ісіктен үш — бес сантиметрге дейін. Жара үлкен болады, бірақ метастаза қаупі азаяды.

Гистологиялық зерттеу одан әрі емдеу белгіленетін  аурудың сатысын белгілейді. Меланоманың бірінші немесе екінші кезеңінде профилактикалық химиотерапия қолданылады. Микрометастаза сияқты құбылыс бар. Олар көзге көрінбейді. Олардың пайда болуын болжау мүмкін емес. Олар бір жыл, үш, бес жылдан кейін пайда болуы мүмкін. Профилактикалық химиотерапия осы патологияның алдын алуға бағытталған.

2025 жылы менің ШҚО-да жақын фокусты рентген терапиясына арналған жаңа аппарат орнатылды. Іс-әрекет принципі ісікті толығымен жою үшін рентген сәулелерінің терінің әртүрлі қабаттарына шоғырлануына және енуіне негізделген.

— Емдеудің осы түрін қолданғанда ісіктің 95 пайызында кері өсуі байқалады, — деп бөлісті орталықтың радиациялық онкологы Нұрлыбек Керемханұлы. — Басқаша айтқанда, ісік азаяды. Қуаты бойынша BFR терапиясының жаңа аппараты алдыңғы нұсқадан әлдеқайда жоғары. Бұл өте маңызды, өйткені бізде тері қатерлі ісігі бар науқастарды емдеуде клиникалық дәлелденген жоғары нәтиже бар.

Бүгінгі күні, басқа нозологиялардағыдай, тері қатерлі ісігі кезінде мамандар аурудың алдын алуға және ерте анықтауға баса назар аударады.

— Біздің басты міндетіміз — халықты терісіне назар аударуға үйрету, — деп сендірді Гүлмира Сағидуллина. — Адамдар терінің кез-келген өзгеруі денсаулық сақтау мамандарына жүгінуге себеп болатынын түсінуі керек. Біз үшін бұл мәселе бойынша халықтың хабардарлығын арттыру өте маңызды. Адамдар өз денелеріне қарап, күдікті өзгерістерді уақытында байқауы керек.

Өзін-өзі тексеру кезінде не нәрсеге назар аудару керек?

Базалиома кішкентай безеуден басталады. Сондықтан адамдар оған әрдайым тиісті көңіл бөле бермейді. Көбінесе әуесқойлар өзін-өзі емдеуге тырысады: олар кездейсоқ адамдардың ұсынысы бойынша жақпа жағады (әжеме көмектесті, маған да көмектеседі), оны сығып, сүйелшөппен  күйдіруге тырысады. Айтпақшы, дәріхана сүйелшөбінің жасушаларды тітіркендіріп, процесті одан әрі күшейтетін химиялық заттары бар, бұл ісіктің тез өсуіне әкеледі.

Кейде қатерлі ісік айқын тамырлы торы бар бозғылт қызғылт ісінуге ұқсайды. Кейбір түзілімдерде қабыршақты бет болуы мүмкін. Сондай-ақ, бұрыннан бар меңдерге немесе туу белгілеріне назар аудару керек. Олар ұзақ уақыт өзгеріссіз қалса - бәрі жақсы. Бірақ егер олар өсіп, асимметриялы бола бастаса, түсі өзгерсе, қышыса,   көбейсе, дәрігерге бару керек. Кез-келген ыңғайсыздық — бұл дабыл қағуға себеп.

Қатерлі ісіктер баяу да, тез де өсетінін есте ұстаған жөн. Бірақ олар дұрыс емделмеген жағдайда өздігінен кетпейді.

Мира Круль